Արձաններ

  • «Մեսրոպ Մաշտոց եւ Կորյուն»

Կորյուն վարդապետը 5-րդ դարի հայ մատենագրության, կրթական ու մշակութային գործիչների գլխավոր դեմքերից է։ Ուսանել է Վաղարշապատում, այնուհետև ուսումը շարունակել է Կոստանդնուպոլսում, իսկ Ասորիքում հմտացել հունարենի և ասորերենի տիրապետման մեջ։ Մեսրոպ Մաշտոցի և Սահակ Պարթևի հանձնարարությամբ ուսուցանելու է մեկնել Հայաստանի գավառները։ Ապա իր մյուս աշակերտներից ոմանց հետ ուղարկվել է Ասորիք և Կ.Պոլիս՝ ասորերենի և հունարենի մեջ հմտանալու։ Կորյունը և մյուսները հայրենիք են վերադարձել 431-ից հետո՝ իրենց հետ բերելով Ս.Գրքի հունական լավագույն օրինակներ, ինչպես և Նիկեայի առաջին ու Եփեսոսի տիեզերական ժողովների կանոնները։

Մեսրոպ Մաշտոց (361 կամ 362Հացեկաց — փետրվարի 17, 440ՎաղարշապատՀայկական մարզպանությունՍասանյան Պարսկաստան, թաղված Օշականում), հայկական գրի ստեղծող և հայ ինքնուրույն ու թարգմանական գրականության սկզբնավորող (Սահակ Ա Պարթևի հետ), հայ գրության, քրիստոնեական շրջանում հայագիր դպրոցի հիմնադիր և հայերի առաջին ուսուցիչ, լուսավորիչ, մշակութային-հասարակական գործիչ, Հայ Առաքելական Եկեղեցու վարդապետ։

  • «Արգիշտի Առաջին»

Արգիշտի Ա (մոտ մ. թ. ա. 827 — մոտ մ. թ. ա. 764), Վանի թագավորության արքա մոտ մ.թ.ա. 786 թվականից։ Մենուա թագավորի որդին և հաջորդը։ Արգիշտի Ա-ի գահակալության տարիներին Վանի հայկական թագավորությունը հասել է հզորության գագաթնակետին։ Արգիշտի Ա-ի գործունեությունը վերականգնվում է ճշգրիտ ժամանակագրությամբ շնորհիվ «Խորխոռյան տարեգրության», որում իրադարձությունները ներկայացվում են հանգամանորեն։

  • «Գարեգին Նժդեհ»

Գարեգին Նժդեհ (ի ծնե՝ Գարեգին Տեր-Հարությունյան (դաս. ուղղ.՝ Գարեգին Տէր-Յարութիւնեան) կամ՝ Գարեգին Առաքել Եղիշեի Տեր-Հարությունյան, հունվարի 1, 1886ԿզնուտՆախիջևանի գավառԵրևանի նահանգԿովկասի փոխարքայությունՌուսական կայսրություն — դեկտեմբերի 21, 1955Վլադիմիրյան ցենտրալ բանտՎլադիմիրՌԽՖՍՀԽՍՀՄ), հայազգի ռազմական և պետական գործիչ, իմաստասեր, հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, «Ցեղակրոն» ազգային գաղափարախոսության հիմնադիր, Հայաստանի առաջին հանրապետության ռազմական և պետական գործիչ, Լեռնահայաստանի հանրապետության առաջնորդ, թուրքական և ռուսական զինված ուժերի դեմ տեղի ունեցած մի շարք պատերազմների ակտիվ մասնակից-հրամանատար։

  • «Արամ Մանուկյան»

Արամ Մանուկյան (Սարգիս (Սերգեյ) Հարությունի Հովհաննիսյան մարտի 19, 1879Դավիթ ԲեկԶանգեզուրի գավառԵլիզավետպոլի նահանգՌուսական կայսրություն — հունվարի 29, 1919ԵրևանՀայաստանի Առաջին Հանրապետություն, ծնունդով Զեյվա, այժմ` գյուղ Դավիթ Բեկ), Հայաստանի առաջին հանրապետության պետական, հասարակական գործիչ, հայոց նորագույն պետականության հիմնադիր, ներքին գործերի նախարար, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն կուսակցության անդամ։ Ղեկավարել է Վանի ինքնապաշտպանությունը, եղել է Վանի նահանգապետ, Հայաստանի հանրապետության կառավարության անդամ։

  • «Վիլյամ Սարոյան»

Վիլյամ Սարոյան (օգոստոսի 31, 1908ՖրեզնոԿալիֆոռնիաԱՄՆ — մայիսի 18, 1981ՖրեզնոԿալիֆոռնիաԱՄՆ), ամերիկահայ գրող։ Ծնվել է Ֆրեզնոյում (ԱՄՆ, Կալիֆոռնիա)` Բիթլիսից գաղթած հայ ընտանիքում։ Գրողի ձևավորման մեջ մեծ դեր է խաղացել ինքնակրթությունը, ամերիկյան ու համաշխարհային գրականության ընթերցումը, հարազատ ժողովրդի հոգևոր մշակույթի, ավանդույթների, պատմության տարրերի ժառանգումը, հայկական շրջապատի ազգային ինքնատիպությունը։

Երևան քաղաքի արձանները

  • «Գեւորգ Էմին»                                                                                                                                              Գևորգ Էմին (Կառլեն Մուրադյան, սեպտեմբերի 30, 1919ԱշտարակԷջմիածնի գավառՀայաստանի Առաջին Հանրապետություն — հունիսի 11, 1998ԵրևանՀայաստան), հայ գրող, բանաստեղծ, թարգմանիչ, ԽՍՀՄ պետական մրցանակի կրկնակի դափնեկիր (1951, «Նոր ճանապարհ» ժողովածուի համար և 1976, «Դար, հող, սեր» բանաստեղծությունների գրքի համար), Չարենցի անվան մրցանակի դափնեկիր (1979), ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1942 թվականից, ԽՄԿԿ անդամ 1953 թվականից։

Գևորգ Էմին.JPG                                                                                                                          Գևորգ Էմինի հուշարձան, գտնվում է Երևանի Սիրահարների այգում, տեղադրվել է 2010-ին։

  • «Սիրո միություն»Սիրահարների այգու տարածքում արձանը տեղադրելու որոշումն ընդունել է Երևանի ավագանին։ Արձանի բացման արարողությունը տեղի է ունեցել 2017 թվականի ապրիլի 19-ին։ Բացման արարողությանը ներկա են գտնվել Երևանի քաղաքապետ Տարոն Մարգարյանը, արձանի հեղինակները, քաղաքական ու մշակութային գործիչներ, երևանցիներ։ Հեղինակները ստեղծագործությունը նվիրել են Երևանին՝ որպես մայրաքաղաքի հանդեպ անսահման սիրո դրսևորում։

    Սիրո միություն (1).jpg

  • «Արմենուհի»                                                                                                                                                «Արմենուհի» քանդակը Հռիփսիմե Սիմոնյանը ստեղծել է 1968 թվականին։ Այն միայն մեկ անգամ ցուցադրվել է Հայաստանի նկարիչների միությունում։ 2009 թվականին քանդակագործի ընտանիքը «Արմենուհի» կերամիկական քանդակը նվիրել է Երևան քաղաքին։ Արձանի բացման արարողությանը ներկա են եղել Երևանի քաղաքապետ Գագիկ Բեգլարյանը, քանդակագործի որդին՝ ճարտարապետ Արծվին Գրիգորյանը, թոռնուհին՝ Արևիկ Գրիգորյանը, նկարիչների միության նախագահ Կարեն Աղամյանը, արվեստաբան Շահեն Խաչատրյանը, աշակերտները, արվեստագետներ։
  • «Կատու»                                                                                                                                                      «Կատու» քանդակ, գտնվում է Երևանում` Կասկադ համալիրում գտնվող Գաֆեսճյան արվեստի կենտրոնի տարածքում, տեղադրվել է 2002-ին։

Botero's cat.jpg

  • «Մեղեդի»

«Մեղեդի» քանդակ, գտնվում է Երևանի կենտրոնում՝ Ազատության հրապարակի և Կարապի լճի հարևանությամբ։ Տեղադրվել է 1965-ին։

Մեղեդի.JPG

Հայրենագիտություն

  • «Հովհաննես Թումանյան»

Հովհաննես Թադևոսի Թումանյան (փետրվարի 19, 1869, Դսեղ, Բորչալուի գավառ, Թիֆլիսի նահանգ, Ռուսական կայսրություն — մարտի 23, 1923, Մոսկվա, ԽՍՀՄ), հայ բանաստեղծ, արձակագիր, գրական, ազգային և հասարակական գործիչ։ Գրել է բանաստեղծություններ, պոեմներ, քառյակներ, բալլադներ, պատմվածքներ ու հեքիաթներ, ակնարկներ, քննադատական ու հրապարակախոսական հոդվածներ, կատարել է թարգմանություններ, մշակել է «Սասնա ծռեր» դյուցազնավեպի «Սասունցի Դավիթ» ճյուղը։ Համարվում է ամենայն հայոց մեծ բանաստեղծ։

  • «Ալեքսանդր Սպենդիարյան»

Ալեքսանդր Ստեփանոսի Սպենդիարյան (հոկտեմբերի 20 (նոյեմբերի 1), 1871ԿախովկաԴնեպրովսկի գավառՏավրիկյան նահանգՌուսական կայսրություն — մայիսի 7, 1928ԵրևանՀայկական ԽՍՀԱԽՖՍՀԽՍՀՄ), հայ մեծ կոմպոզիտոր, ում անունով է կոչվում Երևանի Օպերայի և բալետի պետական ակադեմիական թատրոնը։ ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ 1926:

  • «Արամ Խաչատրյան»

Արամ Խաչատրյան (մայիսի 24 (հունիսի 6), 1903 կամ 1903ԹիֆլիսՌուսական կայսրություն — մայիսի 1, 1978 կամ 1978ՄոսկվաԽՍՀՄ), հայ կոմպոզիտոր, դիրիժոր, մանկավարժ, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1945), ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1963), ռուսական կոմպոզիտորական դպրոցի և հայ դասական երաժշտության ներկայացուցիչ, ով ճանաչված է որպես համաշխարհային դասական։

  • «Առնո Բաբաջանյան»                                                                                                 

Առնո Հարությունի Բաբաջանյան (հունվարի 22, 1921ԵրևանՀայկական ԽՍՀ — նոյեմբերի 11, 1983ԵրևանՀայկական ԽՍՀԽՍՀՄ), հայ կոմպոզիտոր և դաշնակահար, Խորհրդային Միության (1971) և ՀԽՍՀ (1962) ժողովրդական արտիստ։ Առնո Բաբաջանյանը ծնվել է 1921 թվականի հունվարի 22-ին Երևանում (ծնվել է հունվարի 21-ին, սակայն հայրը նրա ծննդյան վկայականում դարձրել է հունվարի 22 1924 թվականին Վլադիմիր Լենինի մահվանից հետո, քանի որ հունվարի 21-ը հայտարարվել է ամենամյա սգո օր)։

  • «Ալեքսանդր Թամանյան»

Ալեքսանդր Հովհաննեսի Թամանյան (մարտի 4 (16), 1878ԿրասնոդարՌուսական կայսրություն — փետրվարի 20, 1936ԵրևանՀայկական ԽՍՀԱԽՖՍՀԽՍՀՄ), հայ ճարտարապետ, ճարտարապետության ակադեմիկոս (1914), ՀԽՍՀ ժողովրդական ճարտարապետ (1926), հայ նոր ճարտարապետության հիմնադիր։Ալեքսանդր Թամանյանը ծնվել է 1878 թվականին Եկատերինոդարում (այժմ՝ Կրասնոդար)։

ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ՁԻԱՐՁԱՆՆԵՐԸ

  1. «Սասունցի Դավիթ»                                                                                                                                    «Սասունցի Դավիթ» արձան, ձիարձան Երևանի Սասունցի Դավթի հրապարակում։ Հեղինակ՝ Երվանդ Քոչար, տեղադրվել է 1959 թվականին։ Ընդգրկված է Երևանի Էրեբունի վարչական շրջանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում։

2. «Վարդան Մամիկոնյան»                                                                                                                              Վարդան Մամիկոնյանը 5-րդ դարի հայ զորավար է, հայոց զորքերի սպարապետ, 450-451 թթ. հայ ազատագրական շարժման առաջնորդ: Նա պայքարել է հանուն հայ ժողովրդի հավատի և նահատակվել Ավարայրի ճակատամարտում 451թ.-ին: Նրան դասակարգում են սրբերի շարքում և ժողովրդի մեջ հայտնի է նաև «Սուրբ Զորավար» անունով։ Արձանը տեղադրված է Երևանի Օղակաձև զբոսայգում, Վարդանանց և Խանջյան փողոցների հարևանությամբ: Բացումը տեղի է ունեցել 1975թ.-ին: Հուշարձանի հեղինակն է քանդակագործ Երվանդ Քոչարը:

3. «Հայկ Բժշկյանց» /«Գայ»/

Գայի (Հայկ Բժշկյանց) հուշարձան, գտնվում է Նոր Նորքի Նանսենի անվան այգու դիմաց, տեղադրվել է 1977 թվականին։ Ընդգրկված է Երևանի Նոր Նորք վարչական շրջանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում: Քանդակագործ՝ Սուրեն Նազարյան

4. «Անդրանիկ Օզանյան»                                                                                                                      Անդրանիկ Թորոսի Օզանյան (փետրվարի 25, 1865Շապին ԳարահիսարԳիրեսունի մարզԹուրքիա[1] — օգոստոսի 31, 1927ՉիքոԲյուտ շրջանԿալիֆոռնիաԱՄՆ և ՖրեզնոԿալիֆոռնիաԱՄՆ), նաև հայտնի է որպես Զորավար Անդրանիկ, Անդրանիկ Փաշա, հայ զորահրամանատար, պետական գործիչ, ֆիդայապետ (հայդուկապետ), նախկին դաշնակցական։ Առանձնակի դեր է խաղացել Հայ ազատագրական շարժման գործում։ Մասնակցել է իր հայրենի երկրի բնակավայրերի պաշտպանությանը։ Անդրանիկն առաջին անգամ անցնում է Սասուն, բայց 1896 թվականին մեկնում է արտասահման։ 1897 թվականին Վազգեն Տերոյանի խմբի կազմում Անդրանիկը երկրորդ անգամ է մտնում Արևմտյան Հայաստան, ուր մնում է մինչև 1904 թվականը։ 1912-1913 թվականներին Գարեգին Նժդեհի հետ միասին Անդրանիկի գլխավորությամբ հայ կամավորներից կազմակերպվում է վաշտ, որը մտնում է բուլղարական բանակի աշխարհազորի կազմում և մարտնչում Օսմանյան կայսրության բանակի դեմ։ Բուլղարական հրամանատարությունը բարձր գնահատեց հայկական վաշտի մասնակցությունը Առաջին Բալկանյան պատերազմին։

5. «Մարշալ Բաղրամյան»                                                                                                                                        Խորհրդային  Միության  կրկնակի հերոս, մարշալ Հովհաննես Քրիստոփորի Բաղրամյանը (1897-1982) աչքի է ընկել Վիտեբսկի մարզի ազատագրման   մարտերում  1943թ. դեկտեմբերից մինչև 1944թ. հուլիսը:  Բելառուսական ռազմավարական հարձակողական գործողության («Բագրատիոն օպերացիա») ընթացքում Մերձբալթյան 1-ին ճակատի զորքերի հաջող ղեկավարման  համար Բաղրամյանին շնորհվեց ԽՍՀՄ հերոսի՝ նրա առաջին կոչումը:

Երեևան և Ալեքսանդր Թամանյան

Երևանը նախկինում կոչվէլ է Էրեբունի: Երևան ձարձած Էրեբունի քաղաքը կառուցել է Արգիշտի Առաջինը մ.թ.ա 782 թվականին: Երևան մայրաքաղաքը  29 տարով ավելի հին է քան Իտալյաի մայրաքաղակ հռոմը

 

Դիտել տեսանյութերը.                  Տեղեկություններ դուրս հանել Երեևանի և Ալեքսանդր Թամանյանի մասին

Ալեքսանդր Թամանյանը եղել է հին հատակագծող: Երբ նա մահացել է նրա գործը շարունակել է իր որդին, որը ժառանգել է իր հայրիկից հատակագծող լինել: Երևանում գտնվողվ Կասկադի մոտ կա նրա առձանը այնտեղ նա հենված է սեղանի վրա, բայց այդ սեղանը պատահական չեն սարգել սեղանի մեկ ոտքը հին Երևանն է իսկ մյուս ոտքը նոր Երևվանն է: Սեղանի հենակը նրանց կամուրջն է։ Նա տեսել է արևային մի քաղաք։

 

Նոր Երևանի հատակագիծը գծել է Ալեքսանդր Թամանյանը։

 

 

 

ՓԵՏՐՎԱՐ 7-11

ՃԱՆԱՊԱՐՀ ԴԵՊԻ ԹԱՆԳԱՐԱՆ. ԴՍԵՂ

Ճանապարհ դեպի թանգարան. Դսեղ

Առաջադրանք

Հովհաննես Թումանյան - Վիքիպեդիա՝ ազատ հանրագիտարան

  • Տեսանյութի հիման վրա դուրս գրել տեղեկություններ Հովհաննես Թումանյանի մասին։
  1. Հովհաննես Թումանյանը ծնվել է 1869 թվականի փետրվարի 19-ին Լոռվա Դսեղ գյուղում։
  2. Հովաննես Թումանյանը մահացէլ է 53 տարեկանում։
  3. Հովաննես Թումանյանի տունը երկու հարգանի էր։
  4. Առաջին հարգում կար 4 սենյակ, բայց մի սենյակնրը սարքել են Հովհաննես Թումանյանը։
  5. Իսկ երկրորդում 1 սենյակ։ Այս սենյակն էլ է սարգել նրա եղբայրները։
  6. Մահացել է 1923 թվականին՝ Մոսկվայում։
  7. Նրա սիրտը պահել են դսեղ գյուղում։

Հայրենագիտություն

Գրի՛ր 10 փաստ Սևանա լճի մասին։

  1. Հայաստանի հանրապետության Գեղարքունիքի մարզում է գտնվում հայերի համար խորհրդանիշ դարձած կապուտաչյա գեղեցկուհին՝ Սևանա լիճը։
  2. Այն համարվում է ՀՀ ամենամեծ, իսկ Հայկական լեռնաշխարհի մեծությամբ երրորդ լիճը։
  3. Սևանա լճի մեջ են թափվում 28 գետակներ, և նրանից սկիզբ է առնում Հրազդան գետը։
  4. Հայաստանի համար լիճը ունի կենսական նշանակություն, քանի որ իր մեջ ամբարում է քաղցրահամ ջրի մեծ պաշարներ։
  5. Պատմական տարբեր ժամանակաշրջաններում լիճն ունեցել է տարբեր անուններ՝ Գեղարքունի, Գեղամա ծով։
  6. Գեղամա ծով անվանումը կապում են Հայկ նահապետի ժառանգներից մեկի՝ Գեղամի անվան հետ։
  7. Հարավային Ամերիկայում գտնվող Տիտիկակա լճից հետո Սևանը քաղցրահամ ջուր ունեցող երկրորդ բարձրադիր լիճն է։
  8. Այն գտնվում է ծովի մակարդակից 1900մ բարձրության վրա։
  9. Հենց այդ օրվանից էլ լճի անունը մնում է Սևան։
  10. Վանից գաղթելով նրանք եկել են և հաստատվել լճի շրջակայքուն, մտածելով, որ սա էլ Վան է։

Հայտաստանի գետերը

Հայաստանը լեռնային և քարքարոտ երկիր է, որն իր բարձր դիրքի շնորհիվ հարուստ է ջրի պաշարներով։ Երկրի տարածքի 4,7%-ը կազմում է ջուրը։ Հայաստանը հաճախ անվանում են <<գետերի և լճերի երկիր>>։ Այսօր Հայաստանում կա ավելի քան 9,400 գետ և գետակ՝ 180 հազար կմ ընդհանուր երկարությամբ:

Մեր երկրի գետերը հանդիսանում են Արաքսի և Կուրի վտակները։ Հայաստանի բոլոր գետերն ունեն շատ արագ ու բուռն հոսք: Այդ իսկ պատճառով, հին ժամանակներում Հայաստանը կոչում էին «Նաիրի», որը նշանակում է «արագ հոսող ջրերի երկիր»:

Երկրի գետերը սնվում են ստորգետնյա, հալոցքային և անձրևային ջրերից։ Թեև դրանք հիմնականում փոքր գետեր են, սակայն շատ մեծ է դրանց նշանակությունը երկրի տնտեսության համար։

Տանը

Կոմիտասը՝ Սողոմոն Գևորգի Սողոմոնյանը, ծնվել է 1869 թվականի սեպտեմբերի 26-ին Անատոլիայի (Թուրքիա) Կուտինա (Քյոթահիա) քաղաքում։ Նրա հայրը՝ Գևորգ Սողոմոնյանը, կոշկակար էր. միևնույն ժամանակ նա երգեր էր հորինում և օժտված էր գեղեցիկ ձայնով։ Երաժշտական վառ ունակություններով աչքի էր ընկնում նաև կոմպոզիտորի մայրը՝ Թագուհին, որը գորգագործուհի էր։
Անուրախ ու զրկանքներով լի էր Կոմիտասի մանկությունը։ Նա կորցրեց մորը, երբ չկար նույնիսկ մեկ տարեկան։ Հոր զբաղվածության պատճառով երեխայի խնամքն իր վրա վերցրեց տատը։ Յոթ տարեկանում Կոմիտասն ընդունվեց տեղի չորսդասյան դպրոցը, որն ավարտելուց հետո հայրը նրան ուղարկեց Բրուսա՝ ուսումը շարունակելու։